Schaatsen in Luleå - Zweden

Marco Eimermann woont en werkt in Umeå (Zweden). Als sociaal geograaf doet hij onderzoek naar Nederlanders die voor de rust en de ruimte naar het Zweedse platteland zijn verhuisd. Dit soort vrijwillige migratie kan het gevolg zijn van eerdere contacten met Zweden, bijvoorbeeld tijdens een vakantie.

Omdat het soms moeilijk is om na de verhuizing een baan te vinden, beginnen veel Nederlanders buiten de grotere Zweedse steden een eigen bedrijf, bijvoorbeeld in toerisme. In een nieuw project koppelt Marco nu toerisme en migratie aan onderzoek naar de ontwikkeling van lokaal toerisme in relatief nieuwe toeristische gebieden.

Met ruim 77.000 inwoners is Luleå in Zweeds Lapland misschien wel de motor in zo’n nieuw toeristisch gebied. Niet lang geleden domineerde hier de ijzer- en staalindustrie, maar de betekenis van toerisme voor de lokale maatschappij en regionale economie is de afgelopen jaren vrij snel gegroeid. Steeds meer mensen ontdekken de aantrekkingskracht van deze stad. Zo ook Bram Smallenbroek, Renz Rotteveel en andere bekenden uit de Nederlandse schaatswereld. Bram: “Ik was hier in 2016 en zag hoe mooi de ijsplaat in de zuiderhaven er bij lag. Ik dacht: wat zou het gaaf zijn om hier een schaatswedstrijd op natuurijs te organiseren!”. In februari 2017 is voor het eerst een schaatsmarathon op natuurijs in Luleå georganiseerd. Toen nog in combinatie met een wedstrijd op het Runn meer bij Falun als dubbele Zweedse bestemming en onderdeel van de KPN Grand Prix.

In 2018 krijgen Bram, zijn bedrijf en het team van ‘Schaatsen Luleå’ het voor elkaar om in samenwerking met de KNSB (Koninklijke Nederlandse Schaatsenrijders Bond) 3 wedstrijden van de KPN Grand Prix in Luleå te organiseren. Het schaatsevenement in februari 2018 betekent dat er 4 dagen lang een hoop Nederlanders op het ijs zijn om er in de vrieskou een episch gevecht met de elementen te leveren. Op donderdag, zaterdag en zondag zijn er wedstrijden voor de mannen en vrouwen in de topdivisie, en op vrijdag is er een toertocht voor de liefhebbers. Dat alles in de sfeer van de Elfstedentocht van 1963, want de temperatuur schommelt tussen de -15 en de -25 graden. Op de laatste dag staat er bovendien een gure wind, die er volgens de Nederlandse wedstrijdspeaker voor zorgt dat de gevoelstemperatuur rond de -30 graden ligt. Goed aankleden dus!

De website van ‘Schaatsen Luleå’ vermeldt dat het idee is ontstaan toen Bram Smallenbroek en Marco Lubbers in 2016 een snelheidsrecord op schaatsen wilden verbeteren. Ze zochten hiervoor een goede natuurijsbaan met een lang recht stuk van ongeveer een km, en die vonden ze in Luleå. De recordpoging leverde een topsnelheid op de schaats van ruim 62 km/h op, en zorgde voor goede contacten met de lokale ijsmeester (“Jan de ijsman”) en mensen van de gemeente. Rondom de stadskern van Luleå ligt brak zeeijs dat ‘swinters zo dik bevriesd dat er op een aantal plaatsen tractors op kunnen rijden. Zeker dicht bij het centrum is dit deel van de Botnische golf vaak rond de kerst al 35 cm dik, zodat de gemeente met machines aan de slag kunnen om een brede ijsbaan sneeuwvrij te maken. Dit in eerste instantie voor de lokale bevolking die rond de ijsbaan woont. ’s Winters steken ze via het ijs zo de Botnische golf over van en naar de stad, dankzij deze ijsbaan van 12 km met een aantal vertakkingen naar verschillende delen van de stad.

Lars Mandahl van het toeristenbureau in Luleå legt uit: “dit is in 2003 ontstaan en de plaatselijke bevolking maakt er graag gebruik van. Het is zo laagdrempelig omdat de baan vlak bij het centrum ligt. Jong en oud, ervaren en beginner, iedereen maakt een tochtje te voet, met langlaufski’s, op de schaats of op een andere manier. Niet alleen in het weekend, maar ook tijdens de lunchpauze!” Als je zelf geen schaatsen hebt, kan je ze huren bij de sportwinkel om de hoek, of bij de fritidsbanken (voor mensen die het economisch niet zo breed hebben). Andere Zweedse plaatsen beschikken ‘swinters ook over een ijsbaan, maar niet op loopafstand van het stadshart. Geen wonder dus dat de lokale bevolking er tegenwoordig deels hun identiteit aan ontleent. En de kwaliteit van het zee-ijs is volgens kenners erg goed, dus lijkt het achteraf gezien slechts een kwestie van tijd geweest voordat Zweeds Lapland het toneel zou worden van een Nederlands schaatsevenement.

Bram: “Dit jaar zijn we niet één, maar vier dagen in Luleå, inclusief een weekend.” Dat maakt veel uit, want het creëert bijvoorbeeld meer hotelovernachtingen en het geeft de plaatselijke bevolking meer kans om kennis te maken met het fenomeen schaatsen zoals we dat in Nederland kennen. Dat laatste wil nog niet echt vlotten, omdat de Zweden nou eenmaal verknocht zijn aan langlaufen. Bovendien zijn er tijdens het evenement relatief weinig Zweden die de kou trotseren. Een lokale toeschouwer merkt met een lach op: “bij ons wordt dit soort wedstrijden meestal afgelast als het kwik onder de -15 graden daalt”. Een lokale senior is nieuwsgierig op het evenement afgekomen en vindt het leuk om te zien, maar hij heeft wel wat praktische tips: “Dat de actuele starttijden op de website van de gemeente worden vermeld is een goede service. Maar het zou ook mooi zijn als er in de stad informatieborden waren, zodat mensen de veranderde starttijden kunnen zien en niet vergeefs staan te wachten of onnodig te laat komen”. Hij voegt er aan toe: ”En misschien is het een idee om tijdens de wedstrijd ook een speaker in het Zweeds over de race te laten vertellen.” Nu gebeurt dat in het Nederlands en het Engels. Die laatste taal verstaan de meeste Zweden wel, maar hun eigen taal begrijpen vooral de ouderen en kinderen toch beter. Ze zien dichtbij en in de verte wel plukjes schaatsers op het ijs rijden, maar ze hebben geen idee wie er op kop ligt of hoe lang er nog gekoerst moet worden. Misschien heeft de organisatie iets aan deze tips, voor een volgende keer?

De burgemeester van Luleå is ook van de partij, oa om bij het ijspodium de mooie glazen medailles aan de winnaars uit te delen. Deze medailles stellen een ijskristal voor, en ze zijn door glasblazers bij Heta Hyttan in Piteå gemaakt. Maar eerst de start, waar de wedstrijdleiding de burgemeester kort interviewt. Hij spreekt zijn waardering uit: “Het is prachtig dat jullie hier in de kou en de wind strijden op de schaats en ik vind het schitterend dat jullie dit evenement juist in Luleå organiseren!”. Voor de stad Luleå is het natuurlijk ook een fantastische manier om de naamsbekendheid bij het Nederlandse publiek te vergroten. Meer dan een miljoen mensen in Nederland bekijken dit evenement op TV. In Luleå is tijdens het evenement dan ook een congres georganiseerd rond de vraag hoe toerisme economische groei kan bevorderen. Hierbij is ook de Zweedse minister van sociale zaken en sport Annika Strandhäll aanwezig, en Bram is uitgenodigd als spreker: “Ik heb tijdens mijn presentatie geprobeerd uit te leggen dat schaatsen voor ons is wat langlaufen voor de meeste Zweden is”.

Dit evenement is in principe zo groot dat bij de start en finish in feite ook alle andere activiteiten wordt aangeboden die je op ijs kunt uitoefenen. Deze worden gecoördineerd door Luleå Travel. Je kunt er ijsvissen en tochtjes maken met fatbikes, sneeuwscooters en hondensleden. Een plaatselijke sportwinkel verkoopt handenwarmers en slijpt schaatsen. ’s Avonds kun je mee op Noorderlichtsafari en in de grootste van de drie tipitenten staan medewerkers van Luleå Travel met een houtvuur en andere outdoor uitrusting eten en drinken klaar te maken en te verkopen. Het idee is om de Zweden een kijkje te bieden in de Nederlandse keuken, waarvoor zelfs de Nederlandse wereldkampioen erwtensoep koken is ingevlogen. De man achter dit initiatief heet Dirk Koolwijk. Hij is oprichter en mede-eigenaar van Luleå Travel en woont sinds 2015 in Luleå: “toen we in Luleå kwamen wonen werd ons idee om een bedrijf in het toerisme te starten door de gemeente gesteund.” Van het één kwam het ander, en nu is Luleå Travel medeorganisator van ‘Schaatsen Luleå’. “Wij bieden o.a. schaatsarrangementen aan van Nederland naar Luleå, gericht op het schaatsevenement. Het gaat voornamelijk om de schaatsers zelf, met aanhang”. Tel daarbij de juryleden, pers, medische begeleiding en andere betrokkenen op en je komt op een behoorlijk aantal reizigers. Dirk: “De meesten vliegen van Amsterdam naar Luleå, met een overstap op Arlanda.” Dat is in een uur of vijf vanaf Schiphol naar de accommodatie goed te doen.

De nabije toekomst ziet er ook goed uit. Onlangs ondertekenden de KNSB en de gemeente Luleå een contract dat het evenement in ieder geval nog tot en met 2020 aan Luleå bindt. Dirk: “Dat is een belangrijke reden waarom ik het aandurfte om deze Tipitenten aan te schaffen. Vooralsnog ben ik de enige in Luleå die ze heeft, en weinig lokale ondernemers lijken de mogelijkheden ervan in te zien. Maar volgend weekend, bij de Luleå Ice bug challenge, hebben we weer een goede gelegenheid om de tenten op te zetten. Dus ook voor mensen met andere interesses dan schaatsen is in Luleå genoeg te doen. Twee Nederlandse jongedames die (tijdelijk) in Stockholm wonen zitten in een café in de stad bij te komen van de koude wind. Het schaatsevenement was niet de reden om naar Luleå te komen, maar ze hebben wel even op het ijs gekeken: “Is het bij jullie in het Noorden altijd zo koud? Die wind hier op de ijsvlakte is veel guurder dan in de beschutte binnenstad van Stockholm! Maar nu moeten we gaan, want we hebben een hondensledetocht geboekt.”

Al met al biedt dit evenement dus genoeg perspectief om verder te gaan met het sociaal geografisch onderzoek naar ‘Schaatsen Luleå’, en wat en wie daar allemaal bij komt kijken!

Meer informatie:

www.schaatsenlulea.nl met links naar facebook en instagram.

‘Schaatsen Luleå’ wordt in het voorjaar van 2019 en 2020 wederom in Luleå georganiseerd. Luleå ligt op een uur vliegen van Arlanda en met de trein of bus uit Stockholm ben je er binnen een dag.

www.luleatravel.com met links naar facebook en Instagram.

Luleå Travel is een reisbureau gespecialiseerd in reizen naar Zweeds Lapland, het meest Noordelijke deel van Zweden.